Ik kwam een bijzondere foto tegen. Op het eerste gezicht een alledaags portret van zes Amerikanen, maar dit is een foto met een verhaal. Het is 15 april 1947. De reizigers zijn in Texas City naar het theater geweest. Ze gaan erna op de foto met acteur Kenne Duncan (2e van links, met hand in de zak). Ze zouden eigenlijk nog een dag in de stad blijven, maar besluiten nog die avond te vertrekken naar de grote stad Houston. Een keuze die hun leven gered heeft: twaalf uur later was de bioscoop er niet meer. Erger nog: de hele stad was weggevaagd, bij het allergrootste arbeidsongeval in de Amerikaanse geschiedenis.
Een welvarende stad
Texas City is een kleine stad ingeklemd tussen Houston en de Galveston baai, met iets meer dan 45.000 inwoners. In de periode na de Tweede Wereldoorlog waren er dat nog maar 16.000. De mensen hadden het goed: de oorlogsindustrie had Texas City veel welvaart gebracht en ook na oorlog was er werk genoeg in onder meer de twee chemische fabrieken en de drie olieraffinaderijen die de stad rijk was. Het was iedere dag druk in de haven.
Gevaarlijke stof
Op 11 april meerde de Grandcamp aan. Het schip was vijf jaar eerder gedoopt in Los Angeles en voer in de Pacific in de oorlogsjaren. De Grandcamp had er al een lange reis opzitten, met diverse tussenstops. In België waren zestien containers munitie op het schip geladen en in Texas City werden duizenden zakken ammoniumnitraat aan boord gebracht, dat als meststof wordt gebruikt in de landbouw. Een zeer gevaarlijke stof, weten we nu; de belangrijkste les van deze tragedie. Havenarbeiders verklaarden later dat veel van de zakken warm waren geweest bij het laden.
Twee explosies
Op 16 april waren acht havenarbeiders in de vroege ochtend bezig met de laatste zakken. Rond 8 uur die ochtend werd rook opgemerkt, snel daarna zagen ze vuur in de buurt van de romp. Kannen water en een brandblusser mochten niet baten en de lokale brandweer werd ingeseind. Ieder lid van de Texas City Volunteer Fire Department reageerde op de oproep. Op de kade stonden inmiddels veel toeschouwers te kijken; de enkeling die het kon navertellen, sprak over kokend water in de buurt van de romp, door de stijgende hitte aan boord van het schip. Om 9:12 uur werd de kritische temperatuur bereikt. De resulterende explosie werd tot in Denver gevoeld, op 1.500 kilometer van Texas City. Bij de reddingswerkzaamheden lag de focus vooral op de twee andere schepen in de haven. De High Flyer had, net als de Grandcamp, een lading ammoniumnitraat aan boord. Daarnaast was er een grote voorraad zwavel aan boord geladen – geen prettige combinatie. Men kreeg het niet voor elkaar om de brandjes aan boord te blussen, en vijftien uur na de eerste explosie kwam er een tweede. Deze keer kostte het maar twee levens; de omgeving was op tijd ontruimd. Ook het derde schip was nu compleet verwoest.
Omvang van de ramp
Ter vergelijking: Timothy McVeigh had in 1995 3.000 kilo ammoniumnitraat in de bus liggen die hij liet ontploffen in Oklahoma City. De Grandcamp had 4.600.000 kilo aan boord. Alles binnen een kilometer van de haven werd tot aan de grond verwoest. Duizend gebouwen gingen tegen de grond, 581 mensen lieten het leven waaronder het voltallige brandweerkorps, 5.000 ongelukkigen raakten gewond. De middelbare school werd tijdelijk een mortuarium, McGar’s Garage werd een balsemkamer. De schade werd geraamd op zo’n 200 miljoen dollar; bijna 3 miljard dollar in onze tijd. Hier een mooie infographic; helaas niet in groot formaat online.
Het anker opgegraven
Na 1947 werd de stof voortaan officieel betiteld als ‘gevaarlijk’, met daarbij alle bijbehorende preventieve maatregelen. Maar voor Texas City kwam die wijsheid natuurlijk te laat. De ramp drukte een onuitwisbare stempel op jaar de stad. De inwoners lieten echter zien bijzonder veerkrachtig te zijn. “De stad wil maar niet dood”, werd opgemerkt – het is sindsdien de slogan van Texas City. Er werd geld ingezameld, bedrijven werden snel weer operationeel, woningen werden in no time uit de grond gestampt. In 1962 werd het anker van de Grandcamp opgegraven; niet langer hoefde de herinnering onder de grond te worden weggestopt. Hij is op een prominente plek in de stad geplaatst, midden in Memorial Park. Ik wil er zeker een keer gaan kijken.
Foto’s: bovenste twee tonen de stad en de haven voor de ramp; daaronder het schip en een foto aan boord; er is al een rookpluim te zien. Daaronder de werkzaamheden van de brandweer en helemaal onderaan de gevolgen voor de stad.
Speak Your Mind