Het koffertje van Erwin Michael Joseph – we zijn begonnen

1 juli. We zijn begonnen. En we trapten gisterenavond af met een bijzondere ontmoeting in de bossen van Vlierden. Dit is het verhaal van Erwin Michael Joseph.

Je vindt hier alle blogs van dit project op een rij: 1000 kilometer fietsen door het Brabant van WOII.

Erwin Michael Joseph

Ik las in twee verschillende boeken (foto rechts) over het afschuwelijke verhaal over een Joods gezin uit Duitsland dat in de jaren dertig naar Amsterdam vlucht en tijdens de oorlog via via in een badhuisje in de bossen bij Vlierden terechtkomt, samen met een ander gezin. Hun helpers willen plotseling van de onderduikers af. Een voor een mogen ze met het duo mee, op weg naar hun vrijheid, denken ze. En de 16-jarige Erwin Michael Joseph is als eerste aan de beurt, op 16 september 1942. Op een paar honderd meter van zijn ouders wordt hij bij een kuil neergeslagen met een ijzeren staaf en ter plekke begraven. De andere onderduikers ontspringen de dans; voor hen is dan plotseling toch een ander veilig onderkomen. Moeder pleegt na de oorlog zelfmoord. Dader 1 wordt al tijdens de oorlog door het verzet geliquideerd, dader 2 krijgt erna een celstraf van zes jaar. Het graf van Erwin ligt op de protestantse begraafplaats in Deurne. Lees voor meer details het info-bord op de laatste foto onder dit verhaal.

Met wat hulp vond ik het huisje in de zomer van 2019, althans, wat er van over is – zie foto rechts. De plaats delict kon ik niet lokaliseren, de restanten van de kuil uit 1942 moeten nog steeds zichtbaar zijn. Over het verhaal en mijn zoektocht schreef ik vorig jaar op sociale media.

En toen werd ik vorige week benaderd door oude bekende Frank van Rooij, de officieuze Manager Urban Marketing of Vlierden. Of ik een avond met het particuliere oorlogsmuseum in Vlierden wilde bezoeken om daar ook de eigenaar te ontmoeten, Wils Verberne. Hij is pas 23 jaar, begon het museum toen hij 12 was en is bijzonder geïnteresseerd in de Tweede Wereldoorlog – en dan met name over de oorlogsjaren in zijn eigen omgeving. Ik wist al van zijn meest bijzondere object: het koffertje dat Erwin Michael Joseph bij zich droeg op de noodlottige avond in 1942. Van zijn museum had ik uiteraard al gehoord; Wils is veel in het nieuws geweest.

Verhalen van een bijzonder museum

Veel regen gisterenavond, maar natuurlijk stapte ik in mijn auto. Het werd een hele gezellige avond in de boerderij van Peter en Hanneke Verberne, die Frank en mij uitvoerig te woord stonden in het museum. Hoe bijzonder hun verzameling ook is, ze weten dat de verhalen nog specialer zijn. Hanneke heeft met zoon Wils dan ook veel mensen geïnterviewd die het zelf meemaakten in 1940-1945. Zo spraken ze met iemand die met eigen ogen zag hoe de twee Nederlanders van het badhuisje wegliepen met hun 16-jarige slachtoffer. Ook een ander mij bekend verhaal uit de Vlierdense bossen krijgt aandacht: de totaal willekeurige moord op de 21-jarige Miet van Otterdijk. Ik kom er later nog wel eens op terug.

Bekijk de foto’s hieronder: de collectie is echt uniek. Ik kan het iedereen aanraden om eens te gaan kijken. En dat geldt ook voor mensen in het onderwijs: neem de klas mee! Het was erg bijzonder om de koffer te zien, hier op de foto rechts. Eén van de onderduikers uit het badhuisje is nog steeds in leven; hij w0ont in Florida maar kwam al drie keer naar het museum van Wils.

Naar het graf in de bossen

En toen kwam Wils thuis. Met de auto togen we naar het druilerige bos, met een beetje haast, want binnen een half uur zou het donker worden. De Vlierdenaar wist de plek goed te vinden, in de buurt van Bospark De Bikkels, en via een ondiepe greppel kwamen we bij de plek van de afschuwelijke gebeurtenis. Hier kwam een jong leven ten einde in de nazomer van 1942, een leven dat nog maar net begonnen was en eigenlijk alleen maar ellende kende. En zo onnodig ook: de andere onderduikers kwamen in relatieve veiligheid de oorlogsjaren door op hun tweede onderduikplek in de Zeilberg, net buiten Deurne. Een plek om stil van te worden.

Terug op de boerderij bleef het nog lang gezellig.

Ik wil Frank bedanken en natuurlijk de familie Verberne. Een mooie avond om mijn project mee af te trappen. Bijzonder om het koffertje te zien, de verhalen te horen en de plek te vinden in de bossen, wat me in 2019 niet lukte.

Dankjewel!

Mijn eerste fietstocht is aankomend weekend, hopelijk gaat de zon wat meer schijnen.

De foto’s

Foto 1: in het midden Wils Verberne, rechts Frank van Rooij. Eronder negen foto’s bij en in het museum; klik erop voor een vergroting.